Wat mag je als land terugverwachten voor een investering van €300M in een radiotelescoop?

In mijn tijd bij Technopolis leidde ik het project dat deze onderzoeksvraag beantwoord. We onderzochten twee sporen: De eerste orde economische effecten zoals werkgelegendheid en bruto nationaal product (links in het schema hieronder) werden door SEO berekend. De innovatie-effecten op de Nederlandse high-tech en big-data industrie en astronomische gemeenschap (rechts in het schema hieronder) werden onder mijn leiding door Technopolis in kaart gebracht.

Zoals je ziet heeft een ingewikkelde wetenschappelijke installatie (zoals een telescoop) innovatie effecten gedurende zijn hele leven:

Diverse effecten treden reeds op tijdens de constructiefase, zowel direct aan de bouw gekoppelde werkgelegenheid (die veelal vooral regionaal is, kolom links in bovenstaande figuur), als meer indirect effecten als gevolg van innovatie (ontwikkeling en toepassing van nieuwe technologieën) die nodig is om de onderzoeksinfrastructuur te bouwen. Voor SKA gaat dit om innovaties voor het realiseren van het netwerk van telescopen, de data centers en de telecommunicatieapparatuur: hardware zoals microelektronica voor signaalontvangst en verwerking en de ontwikkeling van technieken van data management, data analyse en beeldverwerkingsalgoritmen. Deze nieuwe technieken kunnen direct of indirect worden toegepast op andere terreinen en hebben daarmee kennis- en marktspillovereffecten.

Ook als de onderzoeksinfrastructuur in gebruik is treden er effecten op. Op regionaal niveau betreft dit de werkgelegenheid bij onderzoekers en toeleveranciers (en met een multiplier-effect ook verder in de regionale economie). Op meer macroschaal zijn er ook effecten op sociaal kapitaal (samenwerking, clustering, versterken van menselijke capaciteiten), verdere innovaties en spillovers van innovaties die uit het opereren van de onderzoeksinfrastructuur voortkomen. De opgedane kennis, vaardigheden en contacten leiden tot nieuwe ideeën en activiteiten (human capital en social capital), die al dan niet in samenwerking met het bedrijfsleven verder worden uitgewerkt. Mogelijk leidt dit tot nieuwe diensten of producten (spin-offs) en innovatie in het bedrijfsleven.

Uiteindelijk kunnen ook de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek leiden tot nieuwe innovaties en bedrijvigheid. Vanwege de gerichtheid op fundamenteel astronomisch onderzoek is de kans hierop bij SKA echter klein. SKA zal vooral fundamentele wetenschappelijke inzichten opdoen moeilijk vermarktbaar zijn. Ten eerste zijn dit principes gepubliceerd in wetenschappelijke literatuur en daardoor moeilijk octrooieerbaar. Verder is er vaak een lange tijdspanne tussen ontdekking en toepassing die de mogelijkheden tot verwaarding beperkt. Daarnaast is de weg van fundamentele theorie naar commerciële toepassing bezaaid met tussensprongen die elk even ingewikkeld kunnen zijn.